22 września - Dzień bez samochodu

Autor: Łukasz Wulkanista

Za nami kolejna już edycja "miasta bez samochodów". Jak wypadła ona w tym roku? Muszę przyznać, iż mimo najszczerszych chęci, nie udało mi się tego dnia dotrzeć do pracy ani rowerem, ani pojazdem komunikacji miejskiej ani też pieszo. Europejski Dzień bez Samochodu, spędziłem niestety za kółkiem mojego dwuśladowca:) Może gdybym mieszkał w mieście... Mam jednak prawie 40 km do pokonania w jedną stronę, więc taka przejażdżka rowerem zajęłaby jakieś 90 minut (zakładając niewielkie korki, światła i średnią prędkość 30km/h). Poranki są jednak od kilku dni dosyć zimne, więc nie odważyłbym się niestety ryzykować. Ale do rzeczy. Odpowiemy sobie dzisiaj na pytania:

• Skąd narodził się pomysł na dzień bez samochodu?
• Czy fetujemy go w tym samym czasie co jego europejski odpowiednik?
• Kiedy obchodzimy w Polsce dzień bez czterech kółek?
• Po co w ogóle ktoś wymyślił takie "święto"?

Zapraszam do lektury:)

Geneza dnia bez samochodu

Europejski Dzień bez Samochodu odchodzimy 22 września (raz w roku). Początki podobnej inicjatywy sięgają lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku w okresie słynnego kryzysu naftowego. Wówczas w obawie przed wyczerpaniem się światowych zapasów czarnego złota i rosnących jego cen, rozpoczęto prace nad projektem pozwalającym ograniczyć popyt na produkty ropopochodne. Ostatecznie jednak pomysł spalił na panewce i poza nielicznymi zrywami w niektórych miastach świata (np. Toronto) nie zauważono większego zainteresowania w/w akcją społeczną. Dopiero pod koniec XX wieku z inicjatywy Wielkiej Brytanii oraz Francji, które organizowały wydarzenie "miasto bez samochodu" ("in town, without my car") - Komisja Europejska postanowiła ustanowić Europejski Dzień bez Samochodu. Pierwsza jego edycja miała miejsce w 2000 roku i trwa po dziś dzień. Akcja szybko zyskała globalną popularność zyskując miano "światowego". Jak już wspomniałem ustalono, że przypadać on będzie na 22 września, czyli w wigilię pierwszego dnia kalendarzowej jesieni.

Czy potrzebne są takie inicjatywy?

Po drogach polskich miast jeździ miliony aut, czego konsekwencje nie wyglądają zbyt optymistycznie. Przeciętny mieszkaniec Unii Europejskiej żyłby kilka miesięcy dłużej (badania mówią o 8-9 miesiącach), gdyby nie otaczające go kiepskiej jakości powietrze pełne spalin i innych trujących substancji. Sytuacja jeszcze gorzej prezentuje się w śród mieszkańców śródmieścia. Niskiej jakości powietrze, hałas oraz związana z nim bezsenność zbiera corocznie spore żniwo rzędu 50 tys. zgonów rocznie. Polskie Ministerstwo Środowiska zaangażowało się w całą akcję, co można zauważyć po wsparciu Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu. Inicjatywa ta promuje ekologiczne formy przemieszczania się w miastach, do których należą: jazda na rowerze, ruch pieszy oraz transport zbiorowy tj. MZK. Zadaniem upowszechniania zrównoważonego transportu ma być ograniczenie hałasu, poprawa jakości powietrza oraz atrakcyjności przestrzeni publicznej. To z kolei wydarzenie odbywa się w dniach 16-22 września, kończąc się w/w dniem bez samochodu.

Warto również uświadomić sobie, dlaczego zachęca się do podróżowania rowerami czy pojazdami komunikacji miejskiej a nie samochodami. Przykładowo, przewiezienie 40 osób samochodami, wymaga do 5 razy więcej przestrzeni ulicznej w porównaniu do autobusów, a także 10 razy więcej niż tramwajami czy rowerami miejskimi.

Ceny samochodów są obecnie tak niskie, iż wiele rodzin posiada w swoim gospodarstwie domowym kilka pojazdów. Bywa również tak, że każdy domownik ma swoje auto. Problem jednak w tym, iż większość kierowców porusza się samotnie (w pojedynkę). Przy takim założeniu 40 osób, korzysta z 40 samochodów, chociaż mogliby wsiąść do jednego autobusu, wagonu tramwajowego lub chociażby jeździć po kilku w aucie:) Byłoby dużo taniej a przy okazji zdrowiej.

Kiedyś można było mówić o godzinach szczytu, które przypadały na kilka głównych godzin większych miast. Obecnie godziny szczytu mamy praktycznie od 7:00 rana do 17:00 po południu. W takiej Warszawie, średnia prędkość aut, poruszających się w "godzinach szczytu" ledwo co przekracza 20km/h, a co dopiero mają powiedzieć mieszkańcy większych aglomeracji. Kierowcy jednego z największych miast w Stanach Zjednoczonych rocznie w korkach stoją około 68 godzin - to prawie 3 doby.

Dzień bez samochodu w Polsce

W Polsce Dzień bez Samochodu obchodzimy (22.09.2016) dopiero po raz 13. Akcja organizowana jest pod patronatem Ministerstwa Środowiska począwszy od 2004 roku. W tym dniu spora część miast w naszym kraju organizuje darmowe przejazdy komunikacją miejską, za okazaniem dowodu rejestracyjnego - rzecz jasna własnego samochodu. Dla rowerzystów przygotowywane są stoiska z napojami oraz przekąskami. Dużą popularnością w tym dniu, cieszą się również rowery miejskie. Do miast oferujących darmowe przejazdy w Dni bez Samochodu należą między innymi:

• Warszawa
• Poznań
• Kraków
• Bydgoszcz
• Szczecin
• Toruń
• Kielce
• Opole
• Lublin

Komisja Europejska zachęca by miasta uczestniczące w akcji, wyłączyły z ruchu część ulic lub chociażby jedną z nich, wcześniej oczywiście informując o tym lokalne społeczeństwo. Ilość miast decydujących się na takie posunięcie można by policzyć na palcach jednej ręki. Władze tłumaczą się, że kierowcy już wystarczająco borykać muszą się z utrudnieniami ruchu, spowodowanymi ciągłymi remontami dróg, a skutkiem zamknięcia niektórych ulic byłoby jeszcze większe zdenerwowanie fanów czterech kółek. No i trzeba przyznać, że trochę racji mają:)

Ciekawostki

1. 22 września 2007 roku odbył się pierwszy Dzień bez Samochodu w południowej Azji. Akcja miała miejsce w stolicy Indonezji - Dżakarcie. Miasto zamieszkuje prawie 10 milionów mieszkańców, całą aglomerację natomiast prawie 2 razy tyle. Już podczas premiery wydarzenia, udało się zamknąć największą, główną ulicę w mieście, a jej mieszkańców zachęcano do korzystania z miejsc, na których na co dzień odbywa się ruch samochodowy lub postój aut. Inicjatywa spotkała się z tak wielka aprobatą rządu oraz społeczeństwa, że 5 lat później (od 2012 roku) dzień bez samochodu organizowany jest tutaj każdej niedzieli.
2. W stolicy Kolumbii natomiast, akcja odbywa się w dni powszednie i obejmuje swoim zasięgiem całą aglomerację Bogoty. Dodam tylko, że jest to obecnie wydarzenie o największej na świecie skali, wybrane w drodze publicznego referendum. Pierwszy raz inicjatywę zorganizowano w lutym 2000 roku, czyli wcześniej niż europejska jego edycja.
3. Jeżeli chodzi o Unię Europejską, do inicjatywy nie przyłączyły się dotychczas m.in. Włochy oraz Dania. Jeżeli chodzi o resztę świata do światowy dzień bez "kierownicy" obchodzą m.in. Stany Zjednoczone, Brazylia czy Japonia, co tylko potwierdza globalność i popularność wydarzenia. W tym roku (2016) w Polsce udział w obchodach dnia bez samochodu potwierdziło 126 miast, w Europie natomiast do kampanii przystąpiło ich ponad 1500.
4. Kolejnym azjatyckim reprezentantem dnia bez samochodu jest Tajwan. Historia obchodów sięga 10 lat wstecz i rozwijała się w tak wielkim tempie, iż szybko ogarnęła swoim zasięgiem aglomerację Tajpej. Żeby było mało, z upływem czasu, wydarzenie rozrosło się do najpierw do tygodnia bez samochodu, a obecnie nawet do miesiąca bez auta (ang. Car Free Month). Czekamy zatem na wprowadzenie stałego ograniczenia, dla pojazdów spalinowych po ulicach stolicy Tajwanu. Zresztą azjatyckie miasta słyną z jednej z najliczniejszych grup cyklistów na świecie.

Podsumowanie

Dzień bez samochodu powołany został przez Komisję Europejską w 2000 roku. Ustanowiono, że odbywać się będzie corocznie - 22 dnia września. Polska przystąpiła do inicjatywy dopiero w 2004 roku. Obecnie w kampanii uczestniczy ponad 1500 miast z całego świata. Celem kampanii jest ograniczenie emisji spalin oraz generowanego hałasu w największych miastach na kuli ziemskiej.

Zobacz także:

• Europejski tydzień zrównoważonego transportu
• Ministerstwo ochrony środowiska